De VNG Utrecht beleeft een aantal bestuurswisselingen. Maarten Divendal, burgemeester van De Ronde Venen en Marcella van Esterik, griffier van Soest, hebben het bestuur verlaten en worden opgevolgd door Mark Röell, burgemeester van Baarn en Walter Hooghiemstra, raadsgriffier in Utrechtse Heuvelrug.
Tijdens de Algemene Ledenvergadering gingen de leden van de VNG Utrecht akkoord met de voordracht van de nieuwe bestuursleden. Daar werd ook aandacht besteed aan het aftreden van Lot van Hooijdonk, wethouder van Utrecht, per 4 december 2024. De formele benoeming van het, namens het college van B&W van Utrecht aan te wijzen, nieuwe bestuurslid vindt plaats tijdens de volgende ALV. Deze wordt gehouden op 23 mei 2025.
Marcella van Esterik is precies 10 jaar en 1 dag bestuurslid geweest van de VNG Utrecht en werd daarom tijdens het Najaarscongres benoemd tot erebestuurslid. Zij ontvang bij die gelegenheid de bijbehorende Koos Janssen trofee. Vicevoorzitter Petra Doornenbal, burgemeester van Renswoude, zette aansluitend aftredend voorzitter Maarten Divendal nog even extra in het zonnetje.
Tijdens de vergadering van 13 december aanstaande zal het bestuur van de VNG Utrecht uit zijn midden een nieuwe voorzitter kiezen.
Hoewel veel gemeenten er anders over denken, is digitalisering geen toekomstmuziek, maar een actuele en urgente opdracht. Dat bleek tijdens een netwerkbijeenkomst over de Digitale Agenda Gemeenten 2028 van de VNG Utrecht en de directie Lokaal Bestuur en Informatiesamenleving van de landelijke VNG.
Jeroen Lalleman
“De wittebroodsweken zijn voorbij,” stelde Jeroen Lalleman, strateeg Digitale Overheid bij VNG, tijdens zijn introductie. “Digitalisering raakt inmiddels alle aspecten van het gemeentelijk bestuur, van openbare veiligheid tot het sociale domein. Toch blijkt dat veel gemeenten moeite hebben om zelfs de basis op orde te krijgen.”
Dat besef is niet op alle niveaus en in alle gemeenten even goed doorgedrongen, getuige ook de relatief lage opkomst van de netwerkbijeenkomst. “Het onderstreept alleen maar de noodzaak om hiermee aan de slag te gaan en gemeenten aan te zetten tot actie.”
Iris Meerts en Walter van Dijk
Urgentie én kansen
Dat dit gemeenten voor een complexe uitdaging stelt is evident, gezien de frequente berichtgeving over bijvoorbeeld datalekken en cybercrime, maar ook de strenger wordende Europese regelgeving. Deze uitdagingen dwingen gemeenten om hun digitale huishouding snel op orde te brengen.
Zeker ook omdat er wel degelijk kansen liggen om de werkdruk te verlichten en tot betere dienstverlening te komen. Zo kan kunstmatige intelligentie worden ingezet voor het verbeteren van de efficiëntie van werkprocessen. In Beverwijk worden bijvoorbeeld omgevingsvergunningen deels door AI beoordeeld.
“Digitalisering kan veel meer zijn dan een technische verplichting,” aldus Iris Meerts, burgemeester van Wijk bij Duurstede en lid van de VNG-commissie Informatiesamenleving. “Het biedt de kans om nabijheid te organiseren en mensen op maat te bedienen. Maar daarvoor moeten we samenwerking en standaardisatie wel serieus nemen.”
Samenwerken en standaardiseren
Dat bleek een terugkerend thema tijdens de bijeenkomst: de noodzaak tot collectieve actie. Gemeenten die vasthouden aan hun autonomie riskeren achterop te raken in de digitale transitie. “Om als eenling de strijd aan te gaan met grote techbedrijven is onmogelijk,” stelde wethouder Walter van Dijk uit Zeist, eveneens lid van bovengenoemde VNG-commissie. “We moeten collectief optreden, zowel binnen Nederland als richting Europa.”
Toch blijft standaardisatie een spanningsveld. Veel gemeenten worstelen met de balans tussen zelfstandigheid en de voordelen van samenwerking. Een oplossing die vaak genoemd werd, is een grotere regierol voor VNG. “Als we als gemeenten onze lokale autonomie deels durven loslaten, kunnen we samen echt stappen maken,” aldus Van Dijk.
Jeroen Willem Klomps
Digitale toegankelijkheid: een blinde vlek
Digitale toegankelijkheid stond als tweede thema op de agenda van de bijeenkomst. Dat het voor gemeenten nodig is om hier werk van te maken blijkt onder andere uit het Dashboard DigiToegankelijk! Dit is een nieuw voorziening, waarmee een beeld is te krijgen van de digitale toegankelijkheid van alle overheidsorganisaties. Het blijkt dat op dit moment slechts 28 procent van de gemeentelijke websites voldoet aan de wettelijke eisen. Dat betekent dat grote groepen inwoners, zoals mensen met een beperking, onvoldoende toegang hebben tot essentiële diensten.
“Digitale toegankelijkheid is geen luxe, maar een basisrecht,” betoogde Jeroen Willem Klomps, Bestuurlijk Ambassadeur digitale toegankelijkheid van de VNG. “Toch leeft dit thema vaak niet aan de bestuurstafel, terwijl het in de ambtelijke organisatie juist enorm speelt. Als we hier werk van maken, besparen we kosten. Bovendien verbeteren we onze dienstverlening ingrijpend.”
Een oproep tot actie
De bijeenkomst eindigde met een duidelijke oproep aan gemeenten om de urgentie van digitalisering te omarmen en hierin ook samen op te trekken, met elkaar en met de VNG. Daarbij is het van belang om niet alleen de problemen te benoemen, maar ook de kansen te grijpen die digitalisering biedt.
“Het is tijd om echt aan de slag te gaan,” aldus Meerts. “We kunnen ons niet langer veroorloven om te wachten tot de volgende crisis. Digitalisering biedt de kans om onze samenleving te versterken en dichter bij onze inwoners te staan. Maar daarvoor is moed en samenwerking nodig.”
De zaal bleek het er van harte mee eens. Of zoals een deelnemer uit de zaal treffend concludeerde: “Het is klaar met omtrekkende bewegingen. We moeten nu echt aan de bak.”
Meer informatie
Online is een grote hoeveelheid informatie te vinden over dit thema. We zetten een aantal daarvan op een rijtje:
Amersfoort is gastgemeente van het Najaarscongres van de VNG Utrecht, dat wordt gehouden op vrijdag 15 november 2024. In een videoboodschap roept burgemeester Lucas Bolsius alle bestuurders in de provincie Utrecht op zich aan te melden voor het congres.
De VNG Utrecht heeft de inschrijving voor haar Najaarscongres officieel geopend. Het congres wordt gehouden op vrijdag 15 november aanstaande in Theater Veerensmederij te Amersfoort. Amersfoort is tevens gastgemeente van de bijeenkomst.
“KEI gelukkig”, luidt de titel van het Najaarscongres. Wat is geluk voor gemeenten en hoe kunt u daar vanuit uw eigen gemeente aan bijdragen? Tijdens het congres gaan we dat samen met u onderzoeken. En waar kan dat beter dan in Amersfoort? Zij draagt immers de titel ‘European City of the Year 2024’.
De Algemene Ledenvergadering gaat vooraf aan een gesprek met leden van het bestuur en de commissies en colleges van de landelijke VNG. Een rondje langs de Utrechtse gemeenten hoort daar natuurlijk ook bij.
Na de pauze volgt een interactief deel ‘Geluk in de Provincie Utrecht’. Aansluitend wordt u meegenomen in het onderwerp ‘Invloed op gemeentelijk geluk’. De gemeente Amersfoort verzorgt aansluitend op de lunch nog een aantrekkelijk middagprogramma.
De VNG is in september begonnen met een verenigingsdialoog over regionale samenwerking. Doel is te komen tot een gezamenlijke visie op dit onderwerp. Inmiddels is de eerste ronde afgesloten en begint een volgende gespreksronde.Ook wie nog niet heeft deelgenomen kan aanhaken bij deze tweede dialoogstap.
In de 1e ronde ontving de VNG in totaal 327 reacties. Door bijna 200 deelnemers zijn acht thema’s benoemd die in de volgende dialoogstap (‘verrijken’) verder worden uitgewerkt:
‘Begrip en grip’: hoe krijgen we regionale samenwerking in de vingers?
Drijfveren regionale samenwerking
Democratische legitimiteit
Rol en verantwoordelijkheid
Betrokkenheid stakeholders
Dilemma: standaard- of maatwerkorganisatie
Ongelijke positie stakeholders
Randvoorwaarden en succesfactoren
Denk en doe ook mee!
Deze ronde duurt tot en met 3 november 2024. Raadsleden en raadsgriffiers, burgemeesters en wethouders, gemeentesecretarissen en inhoudelijk betrokken ambtenaren en directies samenwerkingsorganisaties worden opgeroepen deel te nemen via:
Bekijk hieronder de video over regionale samenwerking, waarin Andries Kok, directeur lokaal bestuur en infomatiesamenleving het project toelicht.
Regionale samenwerking is niet meer weg te denken uit het gemeentelijk landschap. Ons land telt anno 2024 zo’n 1200 samenwerkingsverbanden waarin gemeenten participeren. Regionale samenwerking biedt gemeenten voordelen als efficiency en schaalgrootte, bundeling van expertise en het uitbesteden van niet-kerntaken, maar het roept ook vragen op.
Onderdeel van Verenigingsstrategie 2030
Om een gezamenlijke visie op deze vraagstukken te ontwikkelen, organiseert de VNG vanaf september een dialoog tussen haar leden. Deze dialoog is onderdeel van de Verenigingsstrategie 2030. Doel is een open en transparant gesprek te voeren over de beelden, thema’s, obstakels en oplossingen op het gebied van regionale samenwerking en de rol van de VNG hierin.
Opbrengst dialoog wordt vastgelegd in VNG-advies
De opbrengst van de dialoog wordt begin 2025 vastgelegd in een advies van de VNG. Dat advies zal ook onderdeel vormen van het visietraject Goed Lokaal Bestuur en wordt tevens geagendeerd in de relevante VNG-commissies. De Facilitating Company ondersteunt de VNG bij het voeren van deze dialoog.
Ook bij Utrechtse gemeenten overheerst teleurstelling over de plannen van het kabinet voor 2025. Dat blijkt uit een rondgang van RTV Utrecht langs alle gemeenten in de provincie Utrecht. “We moeten keihard de zorg afknijpen of basisvoorzieningen sluiten”, zegt bijvoorbeeld De Bilt.
Het rijk wil dat gemeenten van alles extra doen, maar zij krijgen daar geen extra geld voor. De vraag is dus hoe het dan wel moet worden gefinancierd.
Wethouder Prakke van Baarn laat RTV Utrecht weten dat pijnlijke keuzes gemaakt zullen moeten worden. En eigenlijk is geen enkele optie ideaal. “Je kunt bijvoorbeeld het onderhoud van gebouwen of wegen iets uitstellen, maar op de lange termijn kost dat dubbel zoveel geld”, legt hij uit.
Toch sluit hij die optie niet uit. “Toch denk je daar wel over na, want met bezuinigingen is het ook zo dat als je iets wegbezuinigt het niet snel terugkomt. Dus een zwembad of theater sluit je liever niet.”
Tijdens de Algemene Ledenvergadering gingen de leden van de VNG Utrecht akkoord met de voordracht van de nieuwe bestuursleden. Daar werd ook aandacht besteed aan het aftreden van Lot van Hooijdonk, wethouder van Utrecht, per 4 december 2024. De formele benoeming van het, namens het college van B&W van Utrecht aan te wijzen, nieuwe bestuurslid vindt plaats tijdens de volgende ALV. Deze wordt gehouden op 23 mei 2025.
